Pracy na każdym stanowisku pracy pracownicy powinni posiadać ważne badania lekarskie. Czy jednak obowiązek ten dotyczy także osób, które zatrudniane są na podstawie umowy zlecenia?
Do podjęcia pracy konieczne jest posiadanie braku przeciwwskazań zdrowotnych do jej wykonywania. Dzisiaj, gdy pracownicy zatrudniani są nie tylko na umowie o pracę, ale również z wykorzystaniem umów cywilnoprawnych, w tym umowy zlecenia, coraz częściej pojawia się wiele wątpliwości prawnych.
Wątpliwość te dotyczą także kwestii badań lekarskich, których obowiązek dotyczy pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Czy badania lekarskie powinny wykonywać także te osoby, które podpisują umowę zlecenia? Kto wtedy musi ponieść koszty ich przeprowadzenia?
W skrócie, pracodawca może wysłać zleceniobiorcę na badania lekarskie, jednak nie ma takiego obowiązku. Jeśli się na to zdecyduje, kwestia zapłaty za badania powinna być uregulowana w umowie zlecenia. Gdy w umowie takie informacje nie zostały zawarte, wtedy przyjmuje się, że obowiązkiem zleceniodawcy jest pokrycie kosztów badań lekarskich.
Umowa zlecenia – podstawowe informacje
Poza umową o pracę usługi na rzecz firm mogą być prowadzone również z wykorzystaniem umów cywilnoprawnych. Do tych umów zalicza się także umowa zlecenia.
Umowa zlecenia – umowa cywilnoprawna, którą regulują zapisy Kodeksu cywilnego, a dokładnie art. 734–751. Zgodnie z przepisami, przedmiotem umowy zlecenia jest zobowiązanie zleceniobiorcy do przeprowadzenia określonej czynności dla zleceniodawcy, zgodnie z warunkami, które zostały zawarte w umowie.
Pomiędzy umową zlecenia a umową o pracę zachodzi wiele różnic. Przykładowo, zleceniobiorca nie musi wykonywać pracy w ściśle określonym czasie i miejscu, zleceniodawca nie musi sprawować nadzoru nad zleceniobiorcą, zlecenie może być wykonane przez osobę trzecią. Oczywiście, umowa zlecenia ma też określone minusy, na przykład nie daje przywilejów, które dotyczą pracowników na umowie o pracę – urlopów, okresu wypowiedzenia, zwrotów kosztów podróży służbowych.
BHP a umowa zlecenia
Przepisy wskazują, że pracodawca ma obowiązek zapewnienia pracownikom odpowiednich, bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. W przepisach znajdziemy informacje o tym, że obowiązek ten dotyczy pracowników, czyli osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.
Czy w związku z tym obowiązki w zakresie BHP będą dotyczyły także zleceniobiorców – pracowników zatrudnianych na podstawie umowy zlecenia?
Specjaliści w dziedzinie BHP potwierdzają, że obwiązki pracodawcy w ramach BHP dotyczą także innych osób niż te zatrudnione na postawie umowy o pracę, czyli obejmują one również osoby z umowami cywilnoprawnymi. Wobec tego pracodawca – zleceniodawca powinien zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy także osobom pracującym na umowie zlecenia.
Warto zatem wskazać, że decyzja o konieczności szkolenia BHP czy badań lekarskich dla zleceniobiorców jest już indywidualną decyzją firmy – zleceniodawcy. Jednak zgodnie z orzeczeniem Sądu Apelacyjnego w Katowicach w wyroku z dnia 4 kwietnia 2013 roku (III AUa 935/12), gdy zleceniobiorca ma wyznaczone miejsce pracy, wówczas firma powinna także wysłać go na szkolenie oraz na badania, podobnie jak pracowników na umowie o pracę.
Kto płaci za badania lekarskie przy umowie zlecenia?
Badania lekarskie do pracy, czyli tak zwane badania medycyny pracy wymagają opłaty. Dotyczy to wszystkich typów badań lekarskich, o których piszemy poniżej.
Jeśli pracodawca wysyła pracownika na badania lekarskie, wówczas ma obowiązek zapłacić za ich wykonanie, dlatego też pracownik nie ponosi wtedy żadnych kosztów. Analogicznie jest w przypadku pracy na umowie zlecenia – jeżeli zleceniodawca wysyła zleceniobiorcę na takie badania, wówczas to on powinien ponieść takie koszty.
Warto jednak wskazać, że wszystko zależy od zapisów w umowie zlecenia. Warto zatem sprawdzić, czy nie zawarto w niej zapisu dotyczącego zapłaty za tego rodzaju badania lekarskie. Jeśli w umowie znalazł się zapis o konieczności zapłaty za badania przez zleceniobiorcę, wówczas to on ponosi te koszty. W przypadku, gdy w umowie nie ma żadnego zapisu, to w obowiązku kierującego na badania, czyli zleceniodawcy znajduje się uiszczenie opłaty za usługę.
Badania lekarskie do pracy – medycyna pracy – podstawowe informacje
Przepisy Kodeksu pracy wskazują, że przed przystąpieniem do pracy pracownik powinien wziąć udział w badaniach lekarskich.
Obowiązkiem pracodawcy jest wówczas skierowanie pracownika na tego typu badania. Pracodawca nie może dopuścić na stanowisko pracy tego pracownika, który nie posiada aktualnych badań lekarskich.
Badania lekarskie do pracy podzielić można na kilka typów:
- Wstępne badania lekarskie – przeprowadzane przez osoby przyjmowane na dane stanowisko pracy.
- Okresowe badania lekarskie – prowadzone w wyznaczonym czasie u pracownika pracującego na danym stanowisku. Częstotliwość badań określa lekarz medycyny pracy.
- Kontrolne badania lekarskie – prowadzone w przypadku pracowników, u których niezdolność do pracy trwa przez okres dłuższy niż 30 dni.
Jeśli badania lekarskie nie zostaną wykonane w terminie, pracownik nie może podejmować zatrudnienia na stanowisku pracy, a pracodawcy grożą wtedy także inne konsekwencje, w tym mandaty karne.
Za przeprowadzenie badań lekarskich płaci pracodawca. W ramach możliwości, badania te powinny być wykonane w godzinach pracy pracownika, któremu przysługuje za nie standardowe wynagrodzenie.
Kto podlega badaniom lekarskim?
Przepisy Kodeksu pracy określają, kto powinien poddawać się wstępnym, okresowym, a także kontrolnym badaniom lekarskim.
Zgodnie z przepisami wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
- Osoby, które przyjmowane są do pracy na podstawie stosunku pracy – umowy o pacę.
- Pracownicy młodociani, którzy przenoszeni są na stanowiska pracy.
- Inni pracownicy, który przenoszeni są na stanowiska pracy, na których pojawiają się czynniki szkodliwe dla zdrowia albo też warunki uciążliwe.
Wstępnych badan lekarskich nie trzeba prowadzić wtedy, gdy pracownik przyjmowany jest kolejny raz do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko albo na stanowisko, które posiada takie samo warunki pracy, w przypadku, gdy następna umowa o pracę była popisana w terminie 30 dni po wygaśnięciu czy rozwiązaniu poprzedniej.
Jeżeli pracownik poprzednio pracował u innego pracodawcy, nie musi przeprowadzać badań wstępnych wtedy, gdy:
- Przedstawi pracodawcy ważne orzeczenie lekarskie, które dotyczy pracy w warunkach opisanych w skierowaniu, a warunki pracy na tych stanowiskach będą zgodne z warunkami proponowanymi na nowym stanowisku.
- Przerwa pomiędzy zatrudnieniem nie wynosiła więcej niż 30 dni.
- Praca nie będzie obejmowała czynności szczególnie niebezpiecznych.
Skierowanie na badania lekarskie medycyny pracy
Aby pracownik mógł wziąć udział w badaniach lekarskich, w tym w badaniach wstępnych, okresowych oraz kontrolnych, musi on posiadać skierowanie wydane przez pracodawcę.
Pracodawca powinien przekazać pracownikowi skierowanie w dwóch egzemplarzach, przy czym jedno przeznaczone jest dla lekarza medycyny pracy, a drugie dla pracownika kierowanego na badania. Pracodawca powinien przechowywać kopie skierowania w aktach osobowych pracownika wraz z otrzymanym przez niego orzeczeniem lekarskim.
Na skierowaniu na badania medycyny pracy powinny znaleźć się następujące informacje:
- stanowisko pracy, na którym ma wykonywać obowiązki osoba skierowana na badania
- informacje o czynnikach niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia oraz uciążliwych, które występują na danym stanowisku pracy
Pracodawca może wysłać pracownika – zleceniobiorcę na badania do lekarza medycyny pracy, z którym posiada zawartą umowę. Gdy zakład pracy nie współpracuje z żadną placówką medycyny pracy, wówczas pracownik – zleceniobiorca może samodzielnie wybrać lekarza medycyny pracy.
Chcesz dowiedzieć się więcej o obowiązkach zleceniodawcy i zleceniobiorcy w związku z podejmowaniem pracy na umowie zlecenia? Nasza Kancelaria Prawa Pracy i BHP Pietrzyk z Lublina zajmuje się świadczeniem kompleksowych usług poradnictwa prawnego w ramach prawa pracy oraz w powiązanych z nim obszarach. Zapraszamy serdecznie do skorzystania z naszej oferty!
