Czynniki szkodliwe dla zdrowia mogą występować na różnych stanowiskach pracy. Co warto wiedzieć na ich temat? Wyjaśniamy, czym są czynniki szkodliwe dla zdrowia, jakie są ich główne rodzaje i jak prowadzony jest ich pomiar. Czym są czynniki szkodliwe dla zdrowia? Czynniki szkodliwe – rodzaje Jak zidentyfikować czynniki szkodliwe na stanowisku pracy? Jak wykonuje się pomiary […]
Czynniki szkodliwe dla zdrowia mogą występować na różnych stanowiskach pracy. Co warto wiedzieć na ich temat? Wyjaśniamy, czym są czynniki szkodliwe dla zdrowia, jakie są ich główne rodzaje i jak prowadzony jest ich pomiar.
- Czym są czynniki szkodliwe dla zdrowia?
- Czynniki szkodliwe – rodzaje
- Jak zidentyfikować czynniki szkodliwe na stanowisku pracy?
- Jak wykonuje się pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia?
- Pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia – krok po kroku
- Jak zapobiegać negatywnemu oddziaływaniu czynników szkodliwych dla zdrowia?
Czym są czynniki szkodliwe dla zdrowia?
Czynnikami szkodliwymi dla zdrowia określa się rodzaj czynników, które wpływają negatywnie na pracowników, między innymi mogą prowadzić do pojawienia się chorób zawodowych lub innych dolegliwości powiązanych z pracą.
Tego typu czynniki mogą występować na stanowisku pracy w różnych stężeniach, dlatego wyznacza się ich 4 poziomy:
- Najwyższe dopuszczalne stężenie – w skrócie określane jako NDS,
- Najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe – w skrócie określane jako NDSCh,
- Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe – w skrócie określane jako NDSP,
- Najwyższe dopuszczalne natężenie fizycznego czynnika szkodliwego – w skrócie określane jako NDN.
Maksymalne dopuszczalne stężenia czynników szkodliwych dla zdrowia określane są w wykazach norm higienicznych.
Czynniki szkodliwe – rodzaje
Podział czynników szkodliwych dla zdrowia dotyczy przede wszystkim środowiska, w którym one występują. Wobec tego wyróżnia się ich 3 główne rodzaje:
Chemiczne czynniki szkodliwe
To najczęściej występujące czynniki szkodliwe na stanowiskach pracy, które dotyczą między innymi różnych typów dymów, par, gazów, które mogą oddziaływać na pracownika przez jego drogi oddechowe, skórę czy układ pokarmowy.
Fizyczne czynniki szkodliwe
Tego typu czynniki odnoszą się między innymi do drgań mechanicznych występujących na stanowisku pracy, niskich i wysokich temperatury czy hałasu.
Biologiczne czynniki szkodliwe
Z kolei biologiczne czynniki szkodliwe dla zdrowia są powiązane z obecnością drobnoustrojów na stanowisku pracy. Mogą być to grzyb, pleśnie, wirusy, bakterie czy pasożyty.
Jak zidentyfikować czynniki szkodliwe na stanowisku pracy?
Pracodawca zatrudniający pracowników zobowiązany jest do tego, aby identyfikować czynnik szkodliwe dla zdrowia w swoim zakładzie pracy.
Jest on wtedy zobligowany do przeprowadzenia odpowiednich badań mających na celu pomiary czynników szkodliwych, a także powinien rejestrować i przechowywać ich wyniki. Wyniki te powinny być również udostępniane na życzenie pracowników oraz pracodawca powinien konsultować je z pracownikami albo z przedstawicielami pracowników.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami badania i pomiary czynników szkodliwych powinny być przeprowadzone po rozpoczęciu działania zakładu pracy, w terminie nie późniejszym niż 30 dni od momentu, w którym zaczął on swoją działalność.
Następnie czynniki te powinny być identyfikowane przy każdej zmianie organizacji pracy, która może mieć wpływ na pomiary.
Podstawa prawna prowadzenia pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
Głównym przepisem, który reguluje procesy prowadzenia pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w miejscu pracy, jest Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Rozporządzenie to odnosi się między innymi to:
- Metod, rodzajów oraz częstotliwości prowadzenia badań oraz pomiarów czynników szkodliwych,
- Sytuacji, w których należy przeprowadzać ciągłe pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia,
- Wymagań, które muszą spełniać laboratoria wykonujące badania i pomiary,
- Metod rejestracji i przechowywania wyników,
- Dokumentów dotyczących pomiarów i badań,
- Sposobów udostępniania informacji o wynikach i pomiarach.
Drugim dokumentem kluczowym dla prowadzenia pomiarów jest Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.
Dokument ten ustala najwyższe wartości dopuszczalne dla czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na stanowiskach pracy.
Jak wykonuje się pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia?
Dla określenia czynników szkodliwych dla zdrowia występujących na danym stanowisku pracy kluczowe znaczenie ma przeprowadzenie odpowiednich pomiarów. W tym przypadku również to pracodawca jest zobowiązany do ich prowadzenia.
Najczęściej pracodawcy korzystają wtedy z pomocy specjalistów w analizy laboratoryjnej, którzy przeprowadzają niezbędne pomiary i badania czynników szkodliwych.
Wsparcie zapewniają również specjaliści w dziedzinie BHP. Doradzają oni wtedy także, jak właściwie przygotować stanowisko pracy, aby zredukować negatywny wpływ czynników, a także przygotowują niezbędną dokumentację.
Pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia – krok po kroku
Prawidłowe przeprowadzenie pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia jest kluczowe dla uzyskania wiarygodnych wyników, a tym samym dla odpowiedniego poziomu BHP – bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.
Proces pomiaru czynników szkodliwych dla zdrowia odbywa się w kilku etapach:
1. Rozeznanie procesów technologicznych na stanowisku pracy
W pierwszym kroku należy rozeznać procesy technologiczne, jakie odbywają się na danym stanowisku pracy, a następnie wyznaczyć potencjalne czynniki szkodliwe dla zdrowia, które na nim występują.
2. Przeprowadzenie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia
Do wykonania badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia na stanowisku pracy upoważnione są akredytowane laboratoria, które spełniają odpowiednie wymogi Ustawy o systemie oceny zgodności. Do prowadzenia badań muszą one stosować odpowiednie metody wskazane w Polskich Normach lub innych rekomendowanych dokumentach.
3. Przygotowanie dokumentacji dotyczącej badań i pomiarów
Na podstawie wyników badań i pomiarów przygotowywana jest odpowiednia dokumentacja wskazująca na czynniki szkodliwe występujące na danym stanowisku pracy.
4. Poinformowanie pracowników o czynnikach szkodliwych dla zdrowia
Po przeprowadzeniu badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia dokumentacja powinna być niezwłocznie udostępniona pracownikom, a także ich przedstawicielom, byłym pracownikom, pełnomocnikom na pisemne żądanie.
5. Przechowywanie przygotowanej dokumentacji
Dokumentacja dotycząca badań i pomiarów musi być następnie odpowiednio przechowywana przez pracodawcę, aby nie była ona narażona na zniszczenie.
Jak zapobiegać negatywnemu oddziaływaniu czynników szkodliwych dla zdrowia?
Zadaniem pracodawcy jest nie tylko przeprowadzanie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, lecz również zapobieganie ich negatywnemu oddziaływaniu na tyle, na ile jest to możliwe.
W tym przypadku pracodawca powinien pamiętać przede wszystkim o odpowiedniej organizacji pracy, stosowaniu właściwych środków ochrony zbiorowej, a także o przekazywaniu pracownikom środków ochrony indywidualnej, które zapewniają ochronę przed tymi czynnikami.
W określonych przypadkach konieczne jest również zredukowanie czasu pracy, aby zmniejszyć czas rzeczywistego narażania pracowników na kontakt ze szkodliwymi czynnikami.
Podsumowanie
Badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy mają bardzo duże znaczenie dla bezpieczeństwa i higieny pracy. Wobec tego każdy pracodawca, w którego zakładzie pojawiają się takie czynniki, musi pamiętać o regularnym przeprowadzaniu niezbędnych badań i pomiarów wskazanych przez przepisy prawa.
